Polityka oraz procedury ochrony osób małoletnich przed krzywdzeniem
w Ośrodku Zdrowia Psychicznego i Problemów Rodzinnych Synapsis

I. Wstęp do dokumentu

Naczelną zasadą wszystkich działań podejmowanych przez pracowników placówki jest działanie dla dobra dziecka i w jego najlepszym interesie. Pracownik placówki traktuje dziecko z szacunkiem oraz uwzględnia jego potrzeby. Niedopuszczalne jest stosowanie przez pracownika wobec dziecka przemocy w jakiejkolwiek formie. Pracownik placówki, realizując te cele, działa w ramach obowiązującego prawa, przepisów wewnętrznych danej placówki oraz swoich kompetencji.

II. Zakres niniejszego dokumentu

Niniejszy dokument określa wewnętrzne procedury (standardy) obowiązujące pracowników naszej placówki dotyczące ochrony małoletnich przed skrzywdzeniem. W szczególności określa:

1. Zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich;

2. Zasady i procedurę podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia małoletniego lub uzyskania informacji o takim krzywdzeniu

3. Procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, w tym zawiadamianie sądu opiekuńczego;

4. Osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia;

5. Sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego;

6. Zasady stosowania Niebieskiej Karty.

7. Zasady przeglądu i aktualizacji standardów;

8. Zasady i sposób udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim standardów do zaznajomienia się
z nimi i ich stosowania;

III. Słowniczek terminów używanych w dokumencie Polityka oraz procedury ochrony dzieci przed krzywdzeniem

1. Pracownikiem NZOZ Ośrodek Zdrowia Psychicznego i Problemów Rodzinnych Synapsis są osoby zatrudnione na podstawie umów o pracę i umów cywilnoprawnych.

2. Osobami współpracującymi z NZOZ Ośrodek Zdrowia Psychicznego i Problemów Rodzinnych Synapsis są rezydenci, praktykanci, wolontariusze, stażyści.

3. Ośrodek – na potrzeby niniejszego dokumentu oznacza NZOZ Ośrodek Zdrowia Psychicznego i Problemów Rodzinnych Synapsis

4. Personel – każdy pracownik NZOZ Ośrodek Zdrowia Psychicznego i Problemów Rodzinnych Synapsis bez względu na formę zatrudnienia, w tym współpracownik, stażysta, wolontariusz lub inna osoba, która z racji pełnionej funkcji lub zadań ma kontakt z dziećmi.

5. Małoletni to każda osoba do ukończenia przez nią 18 roku życia.

6. Opiekun dziecka to rodzic, opiekunowie prawni oraz inne osoby, którym sąd powierzył sprawowanie opieki nad dzieckiem.

7. Zgoda opiekuna dziecka oznacza zgodę co najmniej jednego z przedstawicieli ustawowych dziecka (tj. rodzica, opiekuna prawnego itd.).

8. Przemoc domowa, jest to to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności:

a) narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub mienia,

b) naruszające jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną,

c) powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienie lub krzywdę,

d) ograniczające lub pozbawiające tę osobę dostępu do środków finansowych lub możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej,

e) istotnie naruszające prywatność tej osoby lub wzbudzające u niej poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej;

(definicja przemocy domowej na podstawie ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej. Art 2 )

9. Krzywdzenie dziecka jest to popełnienie czynu zabronionego na szkodę małoletniego albo innego działania/zaniechania na szkodę małoletniego, które skutkuje zagrożeniem dobra małoletniego, w tym zaniedbania jego potrzeb życiowych.

10. Znęcanie się fizyczne lub psychiczne – pojęcie występujące w Kodeksie Karnym. Jest to przestępstwo określone w art. 207 kk, polegające na powtarzanych przez sprawcę w pewnym przedziale czasu negatywnych zachowaniach skierowanych wobec pokrzywdzonego. Znęcanie się fizyczne polega na zadaniu bólu fizycznego, np. bicie, duszenie, popychanie, uderzanie przedmiotami. Znęcanie psychiczne zaś polega na lżeniu, poniżaniu, wyszydzaniu, straszeniu, niszczeniu rzeczy. Orzecznictwo Sądu Najwyższego podkreśla, że pojęcie znęcania się zawiera istnienie przewagi sprawcy nad osobą pokrzywdzoną, której nie może się ona przeciwstawić lub może to uczynić tylko w niewielkim stopniu

11 Dane osobowe to każda informacja umożliwiająca pełną identyfikację małoletniego.

12. RODO to Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/we

13. Osoby odpowiedzialne za Politykę ochrony dzieci przed krzywdzeniem to wyznaczone przez kierownictwo placówki osoby sprawujące nadzór nad realizacją Polityki ochrony dzieci przed krzywdzeniem w placówce.

IV. Osoby odpowiedzialne za realizację zadań

1. Osobami odpowiedzialnymi za realizację Polityki ochrony dzieci w Ośrodku, w tym za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletnim, prowadzenie rejestru zgłoszeń, dokonywanie aktualizacji polityki i procedur ochrony małoletnich są Janina Wyżyńska i Stanisław Porczyk

V. Zasady rekrutacji i weryfikacji personelu

1. Przed dopuszczeniem osoby zatrudnianej (członka personelu) do wykonywania obowiązków związanych z leczeniem, terapią lub diagnozą małoletnich lub do odbywania stażu związanego z kontaktem z osobami małoletnimi sprawdza się, czy osoba zatrudniana nie figuruje w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym (Rejestr z dostępem ograniczonym). Wydruk z Rejestru przechowywany jest w dokumentacji dotyczącej danej osoby personelu.
W podobny sposób weryfikowane są osoby z personelu wykonujące obowiązki związane z leczeniem, terapią lub diagnozą małoletnich już zatrudnione w chwili wejścia w życie niniejszych zasad i procedur.

2. Przed dopuszczeniem osoby zatrudnianej (członka personelu) do wykonywania obowiązków związanych z leczeniem, terapią lub diagnozą małoletnich wymagane jest ponadto dostarczenie przez kandydata/kandydatkę informacji z Krajowego Rejestru Karnego o niekaralności w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego (w tym przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności), w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1939 oraz z 2022 r. poz. 2600), lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego.
Analogiczny wymóg dotyczy osób zajmujących się leczeniem, terapią i diagnozą dzieci już zatrudnionych w chwili wejścia w życie niniejszych zasad i procedur.

3. Jeżeli osoba posiada obywatelstwo inne niż polskie wówczas przedkłada informacje z rejestru karnego państwa obywatelstwa uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi, bądź informację z rejestru karnego, jeżeli prawo tego państwa nie przewiduje wydawania informacji dla w/w celów.

4. Jeżeli prawo państwa, z którego ma być przedłożona informacja o niekaralności nie przewiduje wydawania takiej informacji lub nie prowadzi rejestru karnego, wówczas kandydat/ kandydatka składa pod rygorem odpowiedzialności karnej oświadczenie o tym fakcie wraz z oświadczeniem o treści:

„Nie byłem/nie byłam prawomocnie skazana w żądnym państwie za czyny zabronione odpowiadające przestępstwom określonym w rozdziale XIX i XXV Kodeksu Karnego, w art. 189a i art 207 Kodeksu karnego oraz ustawie z dnia 29 lipca 2005 o przeciwdziałaniu narkomanii oraz nie wydano wobec mnie innego orzeczenia, w którym stwierdzono, iż dopuściłem się/dopuściłam się takich czynów zabronionych, oraz, że nie mam obowiązku wynikającego z orzeczenia sądu, innego uprawnionego organu lub ustawy stosowania się do zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności związanych z edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich lub opieką nad nimi. Jestem świadomy/a odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”.

VI. Zasady bezpiecznych relacji pomiędzy personelem placówki a dziećmi

1. Podstawową zasadą, której przestrzeganie wymagane jest od każdego członka personelu, we wszystkich jego czynnościach, jest działanie dla dobra dziecka.

2. Personel traktuje dziecko małoletnie z szacunkiem i uwzględnia jego godność i potrzeby.

3. Personel zachowuje wrażliwość kulturową, szanuje i równo traktuje każde dziecko bez względu na jakiekolwiek cechy, w tym specjalne potrzeby, niepełnosprawność, rasę, płeć, religię, kolor skóry, pochodzenie narodowe lub etniczne, język, orientację seksualną, stan zdrowia, wiek, zdolności, przekonania polityczne lub status społeczny.

4. Personel działa w ramach obowiązującego prawa, przepisów wewnętrznych instytucji i swoich kompetencji.

5. Niedopuszczalne jest podejmowanie jakichkolwiek czynności uznanych w niniejszej procedurze za niedozwolone. Zasady bezpiecznych relacji z dziećmi obowiązują każdego członka personelu niezależnie od sposobu zatrudnienia, także stażystów i woluntariuszy.

6. Personel obowiązany do każdorazowego rozważenia, czy reakcja, komunikat bądź działanie wobec dziecka są adekwatne do sytuacji, bezpieczne, uzasadnione i sprawiedliwe.

7. Personel obowiązany jest do działania w sposób otwarty i przejrzysty dla innych, aby zminimalizować ryzyko błędnej interpretacji zachowania.

8. Informacje przekazywane dziecku powinny być udzielane w sposób stosowny do jego wieku, stanu zdrowia oraz sytuacji. .

9. Nie wolno zawstydzać, upokarzać, lekceważyć i obrażać dziecka.

10. Personel nie podejmuje kontaktu fizycznego z dzieckiem, z zastrzeżeniem ust. 11.

11 Dozwolony jest kontakt fizyczny personelu z dzieckiem:
a) zgodny z prawem, nie przekraczający granic intymnych dziecka, odbywający się za jego zgodą i zgodnie z jego potrzebami w celu wykonania czynności wynikających z działalności statutowej Ośrodka.
b) w celu dodatkowej pomocy dziecku niepełnosprawnemu w codziennych czynnościach jeśli uzasadnia to typ niepełnosprawności, a małoletni i jego opiekun wyrażają na to zgodę.

12. Nie jest dozwolone nawiązywanie z małoletnimi jakichkolwiek relacji romantycznych lub seksualnych, lub mogących być uznane za posiadające takie cechy. Obejmuje to także seksualne komentarze, żarty, gesty oraz udostępnianie małoletnim treści erotycznych i pornograficznych.

13. Nie wolno zapraszać dziecka do swojego miejsca zamieszkania, spotykać się z nim poza godzinami pracy lub utrzymywać kontakty poprzez prywatne kanały komunikacji (prywatny telefon, e-mail, komunikatory, profile w mediach społecznościowych).

14. Nie wolno angażować lub zachęcać dziecko do jakiejkolwiek działalności niezgodnej z prawem lub stwarzającej zagrożenie dla dziecka.

15. Nie wolno lekceważyć lub powierzchownie, nieuważnie traktować zgłaszane przez dziecko potrzeby wsparcia i pomocy.

16. Nie wolno używać wulgarnych słów, gestów i żartów, czynić obraźliwych uwag, nawiązywać w wypowiedziach do aktywności bądź atrakcyjności seksualnej.

VII. Procedury interwencji w przypadku podejrzenia krzywdzenia dziecka w jego środowisku

1. Każda osoba będąca członkiem Personelu jest zobowiązana i uprawniona do reagowania, w przypadku podejrzenia, że dziecku-pacjentowi dzieje się krzywda.

2. Niniejsza procedura ma za cel wspierać członków Personelu w realizowaniu prawnego i społecznego obowiązku reagowania w sytuacji podejrzenia krzywdzenia dziecka. Personel wykonujący zawody medyczne jako osoby odpowiednio przygotowane do stawiania diagnoz medycznych pełnią jedną z najważniejszych ról w procesie rozpoznawania krzywdzenia dziecka.

3. Fakt zidentyfikowania fizycznych lub psychicznych objawów krzywdzenia u dziecka-pacjenta podlega obowiązkowemu odnotowaniu w dokumentacji medycznej.

4. Krzywda dziecka może przybierać różne formy:

a) popełniono przestępstwo na szkodę dziecka (np. wykorzystanie seksualne, znęcanie się nad dzieckiem);

b) doszło do innej formy krzywdzenia, niebędącej przestępstwem

c) doszło do zaniedbania potrzeb życiowych dziecka (np. związanych z żywieniem, higieną czy zdrowiem).

5. Ponieważ formy i charakter krzywdzenia dziecka mogą być różne, uzyskanie informacji o krzywdzeniu dziecka może wymagać różnych interwencji.

6. W przypadku naglącym, gdy zachodzi podejrzenie, że życie dziecka jest zagrożone lub grozi mu ciężki uszczerbek na zdrowiu z uwagi na stosowanie wobec niego przemocy fizycznej, psychicznej lub seksualnej, należy niezwłocznie poinformować Policję dzwoniąc pod numer 112 albo w informując najbliższą jednostki Policji lub prokuratury. Poinformowania służb dokonuje członek personelu, który pierwszy powziął informację o zagrożeniu. Ponadto niezwłocznie informuje o swojej interwencji Kierownika Ośrodka albo jego zastępcę.

7. W sytuacji która nie wymaga natychmiastowej interwencji, w wypadku uzyskania informacji uzasadniających podejrzenie stosowania wobec dziecka przemocy fizycznej, psychicznej lub seksualnej osoba z personelu informuje o tym fakcie Kierownika Ośrodka lub jego zastępcę w formie notatki. Notatka może mieć tradycyjną formę pisemną lub mailową.

8. Na skutek powiadomienia kierownik Ośrodka lub jego zastępca podejmuje czynności wyjaśniające do których mogą należeć:
– rozmowa z osobą z Personelu zgłaszającą podejrzenie krzywdzenia dziecka
– rozmowa z dzieckiem
– rozmowa z opiekunem lub innymi osobami z otoczenia dziecka
– w przypadkach, kiedy okoliczności przedstawione przez małoletniego wymagają szczegółowej analizy, zasadna może być konsultacja stanu sprawy z innymi merytorycznymi pracownikami Poradni.

9. Wszyscy pracownicy Poradni, którzy powzięli informację o krzywdzeniu małoletniego są zobligowani do zachowania w poufności tych informacji.

10. Po uzyskaniu i przeanalizowaniu informacji kierownik Ośrodka albo jego zastępca podejmuje interwencję do której w szczególności może należeć:

a) w wypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa wobec dziecka zawiadomienie policji lub prokuratury.

b) założenie Niebieskiej Karty. Założenie Niebieskiej Karty jest uzasadnione w wypadku przemocy w rodzinie.

c) gdy zachowanie krzywdzące dziecko nie stanowi przemocy domowej lub nie jest jasne, jak je zakwalifikować – wystąpienie do sądu rodzinnego o wgląd w sytuację rodziny.

d) niezależnie od działań opisanych w podpunktach a,b i c, właściwe może być przeprowadzenie rozmowy z osobami podejrzanymi o stosowanie przemocy (np. rodzicami dziecka) rozmowy na temat konsekwencji stosowania przemocy wobec dziecka oraz o obowiązkach służby zdrowia, wszczęcia procedury „Niebieskiej Karty” oraz w przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa zgłoszenia sprawy do prokuratury oraz Sądu Rodzinnego i Nieletnich. Należy też poinformować te osoby o możliwościach podjęcia leczenia lub terapii i udziale w programach oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie.

VIII. Procedury interwencji w przypadku podejrzenia krzywdzenia dziecka przez osobę z personelu

1. W przypadku podejrzenia krzywdzenia dziecka ze strony członka personelu Ośrodka należy niezwłocznie odsunąć tę osobę od wszelkich form kontaktu z dziećmi, aż do czasu wyjaśnienia sprawy.

2. W zależności od sytuacji kierownictwo Ośrodka podejmuje czynności przewidziane i wymagane prawem. W wypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa wobec dziecka czynnością tą jest zawiadomienie policji lub prokuratory.

3. W przypadku, gdy dziecko doznaje innej formy krzywdzenia niż popełnienie przestępstwa na jego szkodę ze strony członka personelu Ośrodka:
a) w sytuacji, gdy zachowanie było jednorazowe i o niewielkiej intensywności wkroczenia w dobra dziecka kierownictwo Ośrodka przeprowadza rozmowę dyscyplinującą z członkiem personelu.
b) w sytuacji gdy naruszenie dobra dziecka jest znaczne, w szczególności gdy doszło do dyskryminacji lub naruszenia godności dziecka, rekomenduje się rozwiązanie umowy o pracę albo innej umowy będącej podstawą zatrudnienia lub współpracy z osobą, która dopuściła się krzywdzenia.

IX. Zasady ochrony danych osobowych oraz wizerunku dzieci w placówce

1. Nie wolno utrwalać wizerunku dziecka (filmowanie, nagrywanie głosu, fotografowanie). Rejestrowanie wizerunku dla celów dokumentacji medycznej lub dydaktycznych jest możliwe jedynie po uzyskaniu zgody rodzica lub opiekuna oraz dziecka.

2. Personel powinien też przeciwdziałać próbom utrwalania wizerunki u dziecka przez osoby trzecie.

3. Nie wolno ujawniać osobom nieuprawnionym, w tym innym dzieciom, informacji dotyczących dziecka, takich jak wizerunek dziecka, informacje o sytuacji rodzinnej, ekonomicznej, medycznej, opiekuńczej i prawnej dziecka.

4. Pracownikowi Ośrodka nie wolno umożliwiać przedstawicielom mediów utrwalania wizerunku dziecka (filmowanie, fotografowanie, nagrywanie głosu dziecka) na terenie Ośrodka.

X. Przepisy końcowe

1. Polityka wchodzi w życie z dniem jej ogłoszenia.

2. Zapoznanie personelu z niniejszym dokumentem następuje poprzez przesłanie jego tekstu drogą elektroniczną oraz udostępnienie w formie papierowej w placówce.

3. Pracownicy poświadczają zapoznanie się z Polityką stosownym oświadczeniem.